23 Temmuz 2016 Cumartesi

LOZAN’IN ÖNEMİ



12 ülkenin katıldığı Lozan Konferansında, “esas görüşme ve tartışma İngiltere’yle Türkiye arasında oldu”. Lord Curzon, Ankara’dan gelenleri, eski Osmanlı Türkü sanıyordu. Ancak, yanıldığını çabuk anladı. “İlkelerini her şeyin üstünde tutan vatansever bir tutum” ve “şaşırtıcı bir irade sağlamlığıyla” karşılaştı? “Doğulularda böyle şey olmaz”, “Türkler nasıl bu hale geldi?” diyerek şaşkınlığını dile getiriyor, “nedenini bir türlü anlayamadığı” değişimi, çözmeye çalışıyordu. Lozan’da ortaya çıkan “yeni Türk tipi”, ulusal hakların savunulmasında yüksek nitelikli bilinç ve direnç gösteriyor; oraya neden geldiğini, neyi nasıl elde edeceğini biliyordu. Batı gazetelerinde şaşkınlık ifade eden yorumlar yapılıyor, The Times, “Acaba Türkiye, bir mucize ile uygar bir devlet mi oldu?” diyordu. İngiliz Delegeler Kurulu’ndan William Tyrrell, Lozan’da karşılaştığı “yeni Türkler” için şöyle söylüyordu: “İki çeşit Türk biliyorduk; biri eski Türk, ki öldü. Biri de Jön Türk, ki artık o da yok oldu. Şimdi onlardan çok başka bir Türk tipi görüyoruz. Lozan, Tarihçi Nobert Von Bischoff’un tanımıyla;“Türklerin silahla kazandığı zaferi, uluslararası hukukun kütüğüne geçirmesi”ydi.(×)

Yalnız Türkiye


Vahdettin’in ülkeden kaçışından 3 gün sonra, 20 Kasım 1922’de, Lozan’da barış görüşmeleri başladı. Bir yanda, katılımcı olarak İngiltere, Fransa, İtalya, Yunanistan, Japonya, Romanya ve gözlemci olarak, ABD, Sırbistan; Sovyetler Birliği, Bulgaristan, Belçika, Portekiz; diğer yanda yalnızca Türkiye vardı.1 Birinci Dünya Savaşı’nı kazanan devletler, hazırladıkları Sevr Anlaşması’nı Ankara hükümetine kabul ettirememişler; Anadolu’ya çıkartılan Yunanlıları yenen Türkler, Lozan’a, yenilgiyi kabul eden Almanya ve Avusturya’dan ayrımlı olarak, yengi kazanmanın özgüveniyle gelmişti.
İngiltere ve bağlaşıkları (müttefikleri) Konferans’a, Türkiye’yi hala, “Dünya Savaşı’nın yenik ülkesi” görerek ya da öyle görünerek gelmişti. Almanya ve Avusturya’ya Versailles’da yapılanın benzeri, Lozan’da Türkiye’ye yapılacak ve Küçük Asya’daki Batı çıkarları, korunacaktı. Ortadoğu’ya verilecek yeni biçim, uluslararası bir anlaşmayla meşrulaştırılacak, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki ayrıcalık (imtiyaz) haklarının korunması koşuluyla, Yeni Türkiye’nin sınırları belirlenecekti.

Batı’nın Umduğu

Türkiye’yi Osmanlı İmparatorluğu’nun küçülmüş süreği (devamı), Ankara yöneticilerini de Babıâli bürokratları sanıyorlardı. Konferansa katılanlar üzerindeki etkisi açıkça görülen Lord Curzon, İsmet Paşa’yı, “Hindistan’daki uyruklarından biri”2 gibi görüyor, Fransız temsilcisi Bompard ona “eski bir Osmanlı sadrazamıymış gibi tepeden bakıyordu”.3
Sınırlar, askeri eyleme bağlı olarak büyük oranda belirginleştiği için fazla zaman almayacak, “ekonomik bilinçten yoksun Türklere”, geçmişten gelen tecimsel (ticari) ve tüzel (hukuki) ayrıcalıklar (kapitülasyonlar) yenileriyle birlikte kolayca kabul ettirilecekti. Eski düzen yeni koşullarla sürdürülecek, önemli bir dirençle karşılaşılmayacak, Konferans uzun sürmeyecekti.

Temel Amaç; Ulusal Egemenlik

Mustafa Kemal, ulusal egemenlik haklarını Avrupalılara kabul ettirmek için büyük bir savaşıma girişecekti. Kapitülasyonlar tümüyle kaldırılacak, Türkiye artık kendi kararını kendi veren, her yönüyle bağımsız ve özgür bir ülke olacaktı. Bunlar, büyük devletlerin azgelişmiş ülke yöneticilerinde kesinlikle görmek istemedikleri nitelikler, sözünü bile duymak istemedikleri amaçlardı.
Amaca ulaşmak için, dayanılacak ana güç, Kurtuluş Savaşı’nda olduğu gibi, ulusal birliği sağlamak ve bağımsızlığı seçeneği olmayan toplumsal amaç haline getirmekti. Dışa karşı güçlü olmayla, içerde birliği sağlama arasındaki dolaysız ilişki; gerçekleştirilmesi güç ama başarılması zorunlu bir görev ortaya çıkarıyordu. Ulusal birliğe zarar veren karşıtlıklar giderilmeli, toplumun her kesimi aynı amaç çerçevesinde birleştirilmeliydi.
Yoğun bir çalışma ve her zaman olduğu gibi, ölçülü ama atak bir eylemlilik içine girdi. İçerdeki düzeysiz karşıtlıkla uğraşıp yeni devletin temelini atarken, 8 ay süren Lozan görüşmelerinin her aşmasıyla yakından ilgilendi, yurt içi çalışmalarını Lozan’daki gelişmelere göre düzenledi.
Lozan’da; onaylanacak, geri çevrilecek, değiştirilecek ya da yapılacak önerilere karar veriyor, görüşme taktikleri belirliyor ve Türk Kuruluna güç veren destek iletileri gönderiyordu.

Türkiye’ye Bakış

Müttefikler’in gözünde Türkiye, “Genel Savaş’ta yenilmiş ancak daha sonra Anadolu’ya çıkan Yunanlılar’ı yenmiş bir ülkeydi”.4 Kendilerini, destekleyip kışkırttıkları Yunanlılardan ayrı tutmaya çalışıyorlardı. Her ne pahasına olursa olsun geleneksel istekleri olan kapitülasyon haklarını korumak, hatta geliştirmek istiyorlardı. Onlar için önemli olan adil bir barış değil, çıkarlarını koruyan bir barıştı.
Türkler, “atalarından gelen savaşçılıklarıyla”, Yunanlıları yenmeyi başarmışlardı ama ekonomiyle bütünleşen bir ulusal irade onlardan beklenemezdi. “Sanayiden yoksun, parasız ve yoksul” bir ülke, “diplomasinin kaygan alanında”5 bu bilinci gösteremez, gösterse de uzun süre direnemezdi. Bağlaşıkların Türkiye’ye ve onu temsil eden Delegeler Kurulu’na bakışı buydu.

İsmet Paşa’nın Diplomatlığı

İsmet Paşa, kendisini, Konferansa hemen ağırlığını koyan Lord Curzon’la eşit görüyor ve Türkiye’nin, “savaş galibi” İngiltere’yle eşdeğerde olduğunu gösteren davranışlarda bulunuyordu. “Biz buraya Mondros’tan değil, Mudanya’dan geliyoruz” diyordu.6
Kendine özgü bir savaşım yöntemi vardı. “Ne denli önemsiz olursa olsun her noktayı tartışıyor”, çoğu kez, savaşlardaki top atışları nedeniyle, “kulaklarının iyi işitmediğini” söyleyerek kimi sözleri “duymuyordu!” “Önceden hazırladığı uzun konuşmalar yapıyor” durmadan “arkadaşlarına danışıyordu”. Sürekli olarak, Ankara’yı aramak için zaman istiyor, yanıtlarını hep “ilerdeki toplantılara” bırakıyordu.7
Ankara’ya gerçekten çok sık danışıyordu. Önceden saptadıkları hemen tüm önemli konuları, Mustafa Kemal’e soruyor, onun bildirimleri yönünde davranıyordu. Lozandaki “Yeni Türk tipini” yaratan, Kurulda görev alanlar değil, Türkiye’nin Ankara’daki yeni önderiydi.
Lord Curzon ve bağlaşıkları için rahatsız edici ana sorun, sömürge ve yarı sömürgelere yayılma olasılığı yüksek bir anti-emperyalist dirençle karşılaşmış olmalarıydı. Bu direncin arkasındaki güç, Mustafa Kemal’di. Fransız tarihçi Benoit Méchin, onun için, “tarihte çok az insan Mustafa Kemal gibi emperyalizme karşı durabilir” diyecektir.8
Mustafa Kemal, Lozanda gerçekleştireceği işin; uluslararası boyutunu, ezilen ülkelerde ortaya çıkaracağı direnci, bu direncin büyük devletler için ne anlama geldiğini biliyordu. Bu güç işi başarmak için, sonuna dek gidecekti. Ezilen uluslara çağrılar yapıyor ve “Türkler artık kendilerini ezdirmeyecektir. Türklerin yapacaklarını örnek alın. Dünya, o zaman daha iyi olacaktır” diyordu.9

İngiltere Güç Durumda

Lord Curzon için, sömürge ve yarı sömürgelere yaygın bir bağımsızlık dönemi başlatacak Türk istemlerini kabul etmek çok güç ve İngiltere için tehlikeli bir işti. Barış yapılmalı ama koşulları Türklerin istediği gibi olmamalıydı.
Ancak, Ankara dayatıyor, geri adım atmıyordu. Ayrıca, Lozan’da sonuç alınamazsa, anlaşma dışı bırakılacak bir Türkiye, Sovyetler Birliği’ne daha çok yakınlaşabilir, bu da başka tür sakıncalı sonuçların ortaya çıkmasına neden olabilirdi.
Türkiye’den, yeni bir savaşı göze alan açıklamalar geliyordu; oysa Avrupa’nın savaşacak gücü kalmamıştı. Karşılaşılan siyasi açmaz, dünya siyasetine yön vermeye alışkın büyük devlet yöneticilerini, şimdiye dek hiç yaşamadıkları bir çaresizlik içine sokmuştu. Çaresizlik, blöf politikasıyla aşılmaya çalışıldı. Ancak, Ankara korkutmaya dayalı gerçek dışı girişimleri kavrayacak ve önlem geliştirecek bilinçli bir tutum sergiliyordu. Blöfü gerçekle bastıracak yeteneğe sahipti.
İsmet Paşa’nın, “on yıl birden yaşlandım” dediği sekiz aylık Lozan süreci, “sinir sağlamlığı gerektiren” böyle bir ortamda yaşandı. Tüzel ve tecimsel ayrıcalıklar, Konferans’ın ana gündemini oluşturdu. Avrupalılar ayrıcalıkların sürmesinde, Türkiye ise kaldırılmasında son derece kararlıydı ve bu iki yaklaşımın uzlaşma olasılığı yok gibi görünüyordu.
Lord Curzon, çaresizliğini o denli açık ediyordu ki, “üzerinde güneş batmayan Büyük Britanya İmparatorluğu”nun diplomatlığıyla ünlü bu Dışişleri Bakanı, “Türkiye için rahatsız edici oluyorsa, kapitülasyon yerine başka bir sözcük kullanabiliriz”10 gibi gülünç önerilerde bulunabiliyordu.

Curzon’un Çaresizliği

Türk isteklerine karşı başlangıçtaki alaycı yaklaşım, giderek saldırgan bir karşıtlığa dönüştü... Ulusal egemenlik ve bağımsızlık konularında gösterilen kararlılık, alaycılığın yerini kaygı ve korkunun almasına yol açmıştı. Öyle görülüyordu ki, Türkler ekonomik bağımsızlık konusunda, söylediklerinin bilincindeydiler ve bunları elde etmeden, herhangi bir belgeye imza atmayacaklardı.
Curzon, dizginleyemediği bir öfke ve çoğu kez “diplomatik nezakete uymayan” bir saldırganlık içine girmişti. ABD Delegasyonu’nda yer alan ve daha sonra Türkiye’de Büyükelçilik yapan Charles H.Sherrill’in anılarında aktardıkları, Curzon’un Lozandaki ruh halini ortaya koymaktadır: “Curzon’un odasına gitmiştik. Bir anda Curzon göründü. Kızgın bir boğa gibi odaya girdi. Bizlere baktı ve parmağını havada dolandırarak aşağı yukarı yürümeye başladı. Durmadan ter döküyor ve içerdekilerin yüzlerine bakıyordu. Birden bağırdı: ‘Dört korkunç saatten beri oturumdayız. İsmet her sözümüze şu bayat ve adi sözcükle yanıt verdi’; ‘bağımsızlık ve ulusal egemenlik!’. Curzon’a, İsmet Paşa’nın hangi sorunda anlaşmazlık çıkardığını sordum. ‘Ekonomik ve hukuksal sorunda’ yanıtını verdi... Herşey bitmişti. Curzon ızdırap ve korku içindeydi”.11

Görüşmeler Kesiliyor

Görüşmeler, 4 Şubat 1923'te kesildi. ABD delegasyonu, Konferans'ın kesilmesinin ana nedenini, Washington'a, "Türklerin, özel yargı hakları ve ekonomik imtiyazlara ait hükümlerde, her türlü uzlaşmayı reddetmeleridir" diye bildirmişti.12
Bağlaşıklar, İsmet Paşanın, hiçbir biçimde ödün vermediği, bağımsızlık ve ulusal egemenlikdirencinin arkasındaki ana gücün Mustafa Kemal olduğunu biliyor, ona büyük bir öfke ve düşmanlık duyuyorlardı. Amerikalı Senatör Upshow'un 1927 yılında Temsilciler Meclisi'nde yaptığı konuşma, günümüze dek gelen Mustafa Kemal karşıtlığının ortak anlatımı gibiydi: "Lozan Antlaşması, Timurlenk kadar hunhar, müthiş İvan kadar sefil ve kafatasları piramidi üzerine oturan Cengiz Han kadar kepaze bir diktatörün, zekice yürüttüğü politikasının bir toplamıdır. Bu canavar, savaştan bıkmış bir dünyaya, bütün uygar uluslara onursuzluk getiren bir diplomatik anlaşmayı kabul ettirmiştir. Buna her yerde Türk zaferi dediler".13

Uyarıcı Açıklamalar

Türkiye’nin kararlılığını göstermek için, Lozandaki karar vericilere gönderme yapan uyarı niteliğinde ve bir birini tamamlayan bir dizi açıklama yaptı. Açık ve net konuşuyor, “egemenlik hiçbir anlamda, hiçbir biçimde, hiçbir renk ve belirtide ortaklık kabul etmez”14 diyor, eski alışkanlıkları sürdürmek isteyen anlayışlarla sonuna dek mücadele edileceğini söylüyordu.
Söylediklerini yapma ya da yapmayacağını söylememe alışkanlığı bilindiği için, hem uyarı hem de meydan okuma niteliğindeki sözleri, etkili oluyordu. Batı’nın karar vericileri, ya Türkiye’nin isteklerini kabul edecekler ya da onunla çatışacaklardı. Gönderilen iletilerin özü buydu.
22 Aralık 1922’de, İngiliz Morning Post gazetesi muhabiri Grace M.Ellison’la görüştü. Lozan'da, bağımsızlığa ve ulusal egemenliğe zarar veren tüm önerilerin reddedileceğini ve bu tür istemlere şiddetle karşı koyulacağını söyledi. Sözleri kararlılığının düzeyini gösteriyordu: “Bizim elde etmeğe kararlı olduğumuz tam bağımsızlık ülküsüne, meydan okuyacak herhangi bir kişi varsa; o kişi, bu ülkümüzden ilham almış bütün Türkleri ortadan kaldırma imkanlarını arayıp bulmalıdır” diyordu.15
Üç gün sonra, 25 Aralık 1922'de Fransız Le Journal muhabiri Paul Erio'yla görüştü. Konferansın ilerlemediğini, "beş hafta içinde önerilen sorunlardan hiçbirini" çözmediğini ve Türkiye'nin ileri sürdüğü isteklerin, "ülkenin yaşaması ve bağımsızlığını sağlaması için gereken şartların en azı16  olduğunu söyledi.
Kapitülasyonlar konusunun, tartışılmasını bile ulusal onura yönelmiş bir hakaret sayıyor ve Avrupalıları şu sözlerle uyarıyordu: "Kapitülasyonların, Konferans'ta birçok toplantıda  konu edilmesini bir türlü anlayamıyoruz. Bu sorunun, söz konusu edilip görüşme konusu yapılması bile ulusal onurumuza yöneltilmiş bir hakarettir. Kapitülasyonların Türk milleti için, ne derece nefret edilen bir şey olduğunu size anlatmam güçtür. Bunları, yeni biçim ve adlar altında gizleyerek, bize kabul ettirmeyi başaracaklarını sananlar, bu konuda çok yanılıyorlar. Türkler, kapitülasyonların sürmesinin, kendilerini kısa süre içinde ölüme götüreceğini çok iyi anlamışlardır. Türkiye tutsak olarak mahvolmaktansa, son nefesine kadar mücadele etmeye kesin karar vermiştir".17
25 Ocak 1923’te Alaşehir’e geldi ve halka yaptığı konuşmada, Lozan’da büyük devletlerin kabullenmek istemediği ekonomik bağımsızlık ve ulusal egemenlik konusunu işledi. "Bundan sonra kazanacağımız zaferler", "ekonomi, bilim ve eğitim zaferleri olacaktır" dedi.18
Lozan’da tartışma konusu yapılmak istenen, ulusal egemenlik konusundaki bir başka açıklamayı, Alaşehir’den iki gün sonra, 27 Ocak 1923’te İzmir’de yaptı. Annesinin mezarı başında, duygulu bir ortamda yaptığı açıklamada, ulusal egemenliği koruma yönündeki kişisel kararlılığını şu sözlerle dile getirdi: “Validemin ruhuna ve bütün ecdat ruhuna ahdettiğim vicdan yeminimi tekrar edeyim. Validemin kabri önünde ve Allah’ın huzurunda yemin ediyorum. Bu kadar kan dökerek milletin elde ettiği ve güçlendirdiği egemenliği, koruma ve savunmak için, gerekirse validemin yanına gitmekte asla tereddüt etmeyeceğim. Ulusal egemenlik uğruna canımı vermek, benim için vicdan ve namus borcu olsun”.19
Lozan’a yönelik açıklamalarını, Konferans’ın bitimine dek sürdürdü. 15 Ocak’ta Eskişehir, 16 Ocak’ta İzmit, 22 Ocak’ta Bursa, 2 Şubat’ta İzmir, 5 Şubat’ta Akhisar, 7 Şubat’ta Balıkesir, 17 Şubat’ta İzmir İktisat Kongresi ve 20 Mart’ta Konya’da konuştu.

“Uluslararası Hukuk Kütüğüne Çakılan Zafer”

Tarihçi Nobert Von Bischoff’un, “Türk silahlarının, kazandığı zaferi, uluslararası hukukun kütüğüne geçirmesidir”20 diye tanımladığı Lozan Antlaşması, 24 Temmuz 1923’te Lozan Üniversitesi tören salonunda imzalandı.
ABD’nin imzalamadığı Antlaşma’yı, TBMM 23 Ağustos’ta onayladı ve işgal güçleri, silahlarıyla birlikte Türkiye’den ayrılmaya başladılar. “Generalleri ve askerleriyle” son birlikler, 2 Ekim 1923 Salı günü, Dolmabahçe önünde, “Türk bayrağını ve Türk askerlerini selamlayarak” denize açıldı. 13 Kasım 1918’de Boğaz’da söylediği sonucu elde etmiş, “yüzyıllarca beslenmiş kötü amaçlarla”21 Türkiye’ye gelenler, “geldikleri gibi gitmişlerdi”.22
Ankara, görüş ve isteklerini büyük oranda Batıya kabul ettirmiş, ulusal egemenlik haklarına yönelik ana amacı etkilemeyen ve çoğu geçici kimi uzlaşmalarla barış sağlanmıştı. Son iki yüz yılda, Türklerin Avrupa’ya karşı kazandığı tek siyasi başarı olan bu antlaşma, gerçek bir “diplomatik zaferdi”.
“Türkiye, Batı’nın büyük devletleri ve Yunanistan’la arasındaki savaş durumuna son vermiş”23 Misak-ı Milli sınırlarını ve tam bağımsızlığını kabul ettirmiş, ezilen uluslara emperyalizmin yenilebileceğini göstermişti. Fransız Robert Lambel’in söylemiyle, “Türkiye artık Osmanlı İmparatorluğu değildi” ve yeni Türk Devleti elde ettiği başarıyı, “Mustafa Kemal’in dinamizmiyle başından beri coşturduğu Ankara’daki ulusçuların başa çıkılmaz iradesine borçluydu”.24
Kurtuluş Savaşı ve onun politik sonucu Lozan Antlaşması, hem Batı’nın gelişmiş ülkeleri, hem de Doğu’nun ezilen ulusları üzerinde, 20.yüzyıla yön veren büyük bir etki yaptı. Kısa süre içinde Türkiye’nin sorunu olmaktan çıkarak evrensel boyutlu bir bağımsızlık simgesi haline geldi. Askeri ve hemen ardından gelen siyasi başarı, emperyalist tutsaklıktan kurtulmak isteyen sömürge ve yarı-sömürgelerde büyük bir uyanış sağladı, onlara örnek oldu.

DİPNOTLAR

(×)   “Türkiye’deki Yeni Oluşan Bir İzahı” Norbert Von Bischoff, Ank.-1936, sf.149-150; ak. “70.Yılında Lozan” Kültür Bak. Yay., sf.94

1            Büyük Larousse, Gelişim Yayınları, 12.Cilt, sf.7560
2            “Atatürk” Lord Kinrose, Altın Kitaplar Yay., 12.Basım, İst.-1994, sf.417
3            a.g.e. sf.417
4            “Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi” Afet İnan, TTK, Ankara-1977, sf.101
5            “Mustafa Kemal” Benoit Mechin, Bilgi Yay., Ank.-1997, sf.243
6            “Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi” Afet İnan, TTK, 1977, sf.101
7           ”Atatürk” Lord Kinross, Altın Kitaplar Yay., 12.Baskı, İst.-1994, sf.417
8           “Mustafa Kemal” Benoit Mechin, Bilgi Yay., Ank.-1997, sf.242
9           a.g.e. sf.242
10      “Atatürk’te Konular Ansiklopedisi” S.Turan, Y.K.Y., 2.Bas., 1995, sf.345
11      “İlk ABD Büyükelçisinin Türkiye Hatıraları” John Grew, 2.Cilt, Cumhuriyet Kitap, sf.50-51
12     “Amerikan Belgelerinde Lozan Konferansı ve Amerika” Fahir Armaoğlu, Belleten C.LV.Ağustos 1991, S.213, sf.500; ak. “70.Yıldönümünde Lozan” T.C.Kültür Bakanlığı, sf.34
13      “Amerika, NATO ve Türkiye” Prof.Dr.Türkkaya Ataöv, sf.172; ak., Emin Değer, “Oltadaki Balık”, Çınar Araş., 5.Baskı, sf.182
14      “Nutuk” M.K.Atatürk, II.Cilt, TTK, 4.Baskı, Ank.-1999, sf.933
15     “Bir İngiliz Kadın Gözüyle Kuvayı Milliye Ankarası” Grace M.Ellison, 1973; ak. U.Kocatürk, “Kaynakçalı Atatürk Günlüğü” İş.Ban.Yay., sf.220-221
16      “Atatürk’ün Bütün Eserleri” 14.Cilt, Kaynak Yay., İst.-2004, sf.197
17      a.g.e. 14.Cilt, sf.198
18      a.g.e. 14.Cilt, sf.389
19      a.g.e. 14.Cilt, sf.394, “Kaynakçalı Atatürk Günlüğü” Prof.Dr. U.Kocatürk, İş.Ban.Yay., sf.233
20     “Kemalist Eğitimin Tarih Dersleri-IV” Kaynak Yay., 3.Bas. 2001, sf.142
21     “Kaynakçalı Atatürk Günlüğü” Prof.Dr.U.Kocatürk, İş Bank.Yay., sf.74
22     “Tek Adam” Ş.S.Aydemir, 3.Cilt, Remzi Kit., 8.Baskı, İst.-1983, sf.128
23      Y’Illustration (Paris), 28.07.1923; Bilal Şimşir, “Dış Basında Laik Cumhuriyetin Doğuşu” Bilgi Yay., Ank.-1999, sf.188










6 yorum:

  1. Elinize ve emeğinize sağlık. Harika bir aktarım.

    YanıtlaSil
  2. Mustafa Kemali Unutamayız onun bu ülkeye katkısı emeğı coktur Allah muhafaza ya ondan sonra gelen iktidarlar onun döneminde basta olsaydı napardık yok olurduk

    YanıtlaSil
  3. Coşkuyla okuduğum, bittiğinde torunu olmaktan gurur duyduğum ecdadımızı saygıyla anmamızı sağlayan çok güzel bir yazı..
    Aktarımınız için çok teşekkür ederim.

    YanıtlaSil
  4. Coşkuyla okuduğum, bittiğinde torunu olmaktan gurur duyduğum ecdadımızı saygıyla anmamızı sağlayan çok güzel bir yazı..
    Aktarımınız için çok teşekkür ederim.

    YanıtlaSil