1 Eylül 1939’da
Almanya Polonya’ya saldırdı, 2 gün sonra 3 Eylül’de İngiltere’yle Fransa
Almanya’ya savaş ilan etti ve İkinci Dünya Savaşı başladı. Büyük şirket
yöneticileri, hükümet yetkilileri ve bunların hizmetindeki politikacılar
dışında; çok az insan savaş istiyordu. İlk savaşın bitiminden henüz 21 yıl
geçmiş, bu savaşta çarpışan insanların çoğu, henüz emekli bile olmamıştı. ‘Noel’de biter’ denilen birinci savaş
tam dört yıl sürmüş ve 30 milyon insanın ölümüne yol aşmıştı. Avrupa nüfusunun
yüzde 70’i savaşın acılarını yaşamıştı. İngiltere ve Fransa, Almanya’ya savaş
ilan ettiğinde, bir öncekinde olduğu gibi, Londra sokaklarında, utku umutlarını
taşıyan törenler yoktu. Bu kez Paris’in bulvar kahvelerinde çıt çıkmıyordu.
Savaş
Başlıyor
1
Eylül 1939 günü Almanya, Polonya’yı işgal etmeye başladı. Bu işgal, koşulları
önceden oluşan yeni bir dünya savaşının, çıkış gerekçesi oldu. Saldırgan
konumda olan Almanya’ydı. Ancak, Dünya Savaşı’nı resmen başlatanlar İngiltere
ve Fransa oldu.
Birinci Dünya Savaşı, yarım kalmış bir savaştı. Çıkışına neden
olan koşullar ağırlaşarak sürmüş, yeni bir askeri çatışmanın kaçınılmaz olmuştu.
Winston Churchil, 1924 yılında 1.Dünya
Savaşı’nın bitmemiş olduğunu, yeni savaşın eskisinin bitimiyle birlikte
başladığını söylüyordu: “1919’da
başlatılan savaş hiçbir zaman yapılamadı; ama düşünceleri hala yaşıyor” diyordu.1
Savaşı İsteyenler
Halk
savaş istemiyordu ancak mal ve hizmet üreten büyük tekeller, ekonomik yaşamı belirleyen mali sermaye kümeleri ve varlığını bunların çıkarlarına bağlamış
emperyalist devletler için savaş,
istem değil, varlıklarıyla ilgili bir gereksinimdi. Ya üretim ve sermaye
güçlerine uygun dış pazarlar bulunacak ya da yok olunacaktı. Onlar için savaşın
gerçek anlamı buydu.
İlk
savaşın bitiminden henüz 21 yıl geçmişti ve bu savaşta çarpışan insanların
çoğu, henüz emekli bile olmamıştı. ‘Noel’de
biter’ denilen birinci savaş tam dört yıl sürmüş ve 30 milyon insanın
ölümüne yol aşmıştı. Avrupa nüfusunun yüzde 70’i savaşın acılarını yaşamıştı.
3 Eylül 1939 akşamı,
İngiltere ve Fransa, Almanya’ya savaş ilan ettiğinde, bir öncekinde olduğu
gibi, Londra sokaklarında, utku umutlarını taşıyan törenler yoktu. Bu kez
Paris’in bulvar kahvelerinde çıt çıkmıyordu.
Pazar Paylaşımı
2.Dünya
Savaşı’na Almanya’nın neden olduğunu bugün herkes biliyor. Almanya, sanayi
gücünü arttırmış ve gözünü yalnızca Versailles’la
elinden alınmış eski sömürgelerine değil, birçok yeni pazara dikmişti. Hitler çok açık konuşuyordu: “Çok dar bir alanda sıkışmış durumdayız.
Öteki devletler gibi biz de sömürge istiyoruz. Almanya güneşteki yerini
almalıdır. Alman bayrağını okyanuslarda dalgalandıracağız” diyordu.2
Ancak,
bu söylendiği kadar kolay bir iş değildi, dünyada bayrak dalgalandırılmayan
okyanus artık kalmamıştı. ‘Güneşte yer
almak’ için güç ve güce dayalı şiddete gereksinim vardı, dünyanın yeniden
paylaşılması gerekiyordu.
İngiltere ve Fransa, Almanya’nın
Çekoslavakya,
Avusturya, Moravia’nın ele geçirilmesine, Litvanya’nın Klaipeda limanının alınmasına, Romanya Ekonomik Anlaşması’na ses
çıkarmadı. İtalya’nın Arnavutluk’u
almasını yalnızca izlediler, İspanya İç
Savaşı’nda Almanya’yı ‘kızdıracak’
bir davranışta bulunmadılar. Orta ve Doğu Avrupa’da etkisini arttırmasına göz
yumdular.
Bu ödünlerle,
Almanya’nın kendilerine yönelik saldırgan eğilimlerini yumuşatacaklarını
düşündüler. Ancak, yanıldılar. Herhangi bir yumuşama sağlayamadıkları gibi,
Almanya’nın güçlenmesine ve saldırganlık için özgüven kazanmasına yol açtılar.
Polonya saldırısını, Hitler’in durmayacağının göstergesi saydılar ve savaşı
başlattılar.
Sovyetler
Birliği’nin Tutumu
Hitler’e
ödün verenler yalnızca İngiltere ve Fransa değildi. Sovyetler Birliği, tüm
dünyanın özellikle de komünist ve sosyalistlerin şaşkın bakışları arasında
Almanya’yla 23 Ağustos 1939’da, Polonya’nın ortak işgalini kabul eden bir
anlaşma imzaladı.
Stalin,
imzaladığı anlaşmayla, Alman saldırısının Sovyetler Birliği’ne yönelmesini
önleyeceğine inanıyordu. İngiltere ve Fransa, Alman saldırının Rusya’ya, Rusya
ise Batı Avrupa’ya yönelmesinin hesabı içindeydi. Ancak, tümü, hesaplarında
yanıldı.
Almanya
Batı Avrupa’ya saldırdığında, Stalin,
Rusya’yı savaştan uzak tuttuğuna ve uyguladığı politikanın doğruluğuna
inanıyordu. Bu inanca dayalı barış umutlarını somut gerçeklik gibi gören Stalin, kendisine yapılan tüm uyarı ve
önerileri bir yana itiyordu.
22 Haziran 1941 günü
sabaha karşı başlayan Alman saldırısına inanmamış, bu işin ‘disiplinsiz bazı birliklerinin yanlışlığı’ olarak niteleyerek,
Alman topçusunun ateşine bir süre karşılık verdirmemişti. Saldırıdan bir gece
önce, Alman ordusundaki bir komünist er, sınırı geçmiş ve saldırının
başlayacağı saatı bildirmişti. Ancak, Stalin
bir bozguncu ve kışkırtıcı ajan olarak tanımladığı işçi Korpik’i kurşuna dizdirmişti.3
Savaş Yayılıyor
1
Eylül’de çıkan savaş kısa bir süre içinde yayıldı ve bu çatışmadan hiçbir
çıkarı olmayan birçok ülkeyi içine çekti. Bir yanda Almanya, Japonya ve İtalya,
öbür yanda İngiltere, Fransa ve Amerika olmak üzere altı emperyalist ülke, tam
61 ülkeden 110 milyon insanı silah altına alarak savaş alanlarına sürdü.4
Almanya
savaşa fırtına hızıyla girdi. 30 Tümenlik Polonya Ordusu 26 günde çökertildi.
1940’ta Danimarka ve Norveç’i işgal ederek, Kuzey burnundan Hamburg’a dek
Baltık’ın tüm Batı kıyılarını bir ay içinde ele geçirdi. 10 Mayıs 1940’ta
başlatılan Batı saldırılarıyla Hollanda bir hafta, Belçika ise 3 hafta içinde
geçildi. Fransa, 22 Haziran’da teslim oldu. Polonya’nın elegeçirilmesine karşı
çıkarak savaşa giren Fransa, Polonya gibi, bir kaç haftada yenilmişti.
Mussolini,
saldırganlıkta ikinci planda kalmamak için; 1940’ta İngiliz egemenliğine karşı,
Libya ve Etyopya’dan başlayarak Mısır, Somali ve Sudan’a doğru askeri eylemceye
(harekata) girişti. 28 Ekim 1940’ta Yunanistan’a girdi. Ancak, İtalyanlar
askeri alanda Almanlar’ın gösterdiği başarıyı gösteremedi. Balkanları daha
sonra Almanya elegeçirdi.
Japonya, 7 Aralık 1941
günü Hawai’deki Pearl Harbor
limanında Amerikan donanmasına saldırdı ve savaş Pasifiğe taşındı. Baskından üç
gün sonra Almanya ve İtalya ABD’ne savaş ilan etti. Stratejik üstünlüğe sahip
Japonya, Uzakdoğu’da büyük başarılar elde etti. Birmanya’ya girdi, Çin’i tecrit
etti, Filipinler, Malezya ve Singapur’u ele geçirdi, Endonezya’yı denetimi
altına aldı. Büyük Okyanus’ta birçok adayı kendisine bağladı. Japon yayılması,
Mayıs 1942 Mercan Denizi, Ağustos
1942 Guadalcanal çarpışmalarıyla
durduruldu.
Sovyetler’in Belirleyiciliği
2.Dünya
Savaşı’nın sonucunu, Alman Ordusu’nu durdurabilen Sovyetler Birliği belirledi.
Dünyanın en büyük iki ordusu, Rusya’nın geniş bozkırında amansız bir savaşa
tutuştu. Asker-sivil yirmi milyon insanını yitiren Sovyetler Birliği, en seçkin
birliklerden oluşan Alman ordusunu Stalingrad’ta yendi ve savaşın yazgısını
tersine çevirdi.
6
Haziran 1944’te, ABD ve İngiltere orduları, Normandiya’dan Fransa’ya çıktı.
Doğu’da Rusya’nın yıpranması için bilinçli olarak geciktirildiği söylenen bu
çıkartmayla, Almanya Batı Avrupa’da yenildi. Bağlaşık güçleri, Kızılordu’nun
Batı’ya doğru yürüyüşünü Berlin’de karşılayabilmek için, hızla Almanya’ya
yöneldi.
Almanya’nın
2 Mayıs 1945’te kayıtsız koşulsuz teslim olmasıyla Avrupa’da savaş bitti.
Amerikalılar teslim olmamakta direnen Japonya’nın iki sivil yerleşim birimi
üzerinde nükleer silah kullandı. 6 Ağustos’ta Hiroşima’ya, 9 Ağustos’ta da
Nagazaki’ye atılan atom bombalarından sonra, 14 Ağustos’ta Japonya koşulsuz
teslim oldu.
2.Dünya Savaşı’nda
40-52 milyon arasında insan öldü. En büyük insan yitiği, 9 milyonu asker olmak
üzere 20 milyon kişiyle Sovyetler Birliği’ndedir. Bu yitik tüm Sovyet nüfusunun
yüzde 10’udur. İkinci Dünya Savaşı’nda ülkelerin insan yitiği şöyledir: Çin 8
milyon, Polonya 5 milyon, Almanya 4.5 milyon, Japonya 2 milyon, Yugoslavya 1.5
milyon, Fransa 535 bin, Yunanistan 500 bin, İtalya 450 bin, İngiltere 390 bin
ve ABD 300 bin.5
Yeni Dünya
11
Şubat 1945 Yalta ve 17 Temmuz Potsdam Konferanslarıyla, dünya yeniden
paylaşıldı. Ancak, bu paylaşım 1.Dünya Savaşı’nda olduğu gibi yenenleri bile
memnun etmedi. İngiltere ve Fransa, savaş öncesi gücünü yitirdi. Savaş, dünyaya
iki yeni süper güç armağan etti.
Büyük
üretim ve sermaye gücüyle ABD, gelişen sanayi ve ideolojik dayanaklarıyla SSCB,
karşı kutuplar olarak dünya siyasetine yön veren ülkeler oldu. Savaştan önce
dünyanın tek ‘sosyalist’ ülkesi olan
SSCB yalnızlıktan kurtuldu. Tüm Doğu Avrupa ülkeleri ve Çin, aynı yolun
yolcusu, ‘yoldaşlar’ olarak yazgılarını
onunla birleştirdi.
Batılı ülkeler,
aralarındaki ekonomik yarışma çelişkisini ve silahlı çatışmayla uğradıkları
yitiklerin gerçek boyutunu, bu savaştan sonra derinden kavradı. Yeni bir
silahlı çatışmanın, ‘Batı uygarlığının’
sonu olacağını açık biçimde gördüler. Bütün olanaklarını birleştirerek, en
azından birbirleriyle askeri çatışmaya girmeden, ekonomik ve toplumsal düzeni
ayakta tutabilmenin yollarını aramaya başladılar. Dünya pazarlarını tek tek paylaşmak yerine, tümünü birlikte kullanmanın
yolları bulunmalıydı. Dünyaya yeni bir düzen gerekiyordu. Küreselleşme adı
verilen yeni düzen, ABD öncülüğünde kuruldu. Avrupa Birliği, NAFTA ve APEK
gibi, birlikte kullanılan ortak pazarlar bu düzenin temelini oluşturdu.
DİPNOTLAR
1 “Savaş:Görünüş
ve Gerçeklik” J.M. Roberts, “20.Yüzyıl
Tarihi” Arkın Kit., 1970, Sayı 35, sf.698
2 “Alman
İşgalinde Avrupa 1939-1945” M.R.D. Foot, 20.Yüzyıl Tarihi, sf.334
3 “2.Dünya
Savaşı Ansiklopedisi” Yener Yay., sf.694
4 a.g.e. sf.3
5 “İkinci
Dünya Savaşı” Büyük Larausse, Gelişim Yay., sf.3456
Çok güzel bir yazı.
YanıtlaSilTebrik ederiz.