Avrasya
Tüneli, Osmangazi ve Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nden geçmeyen
araçlar için ödenmek üzere; 2018 bütçesine
6,2 milyar, 2019 bütçesine 4,5 milyar
lira ödenek kondu. Araç geçiş sayıları, 2018’deki gibi olursa bu
ödeneğin yetmeyeceği görülüyor. Geçişler az, dolar artışı fazla. Bu nedenle, her
yıl 2 Ocak’ta, Türk lirası olarak belirlenecek geçiş bedelleri yüksek oluyor/olacak.
ABD Tüketici Endeksi
Köprü, tünel
ve otoyollarda, araç geçiş ücretlerinde artış ABD tüketici endeksine (CPI)
bağlanmış. Bu endeks, 2018 için yüzde 2,5 dur. Yani geçiş
ücretleri, hem dolar olarak hem de Türk lirasının değer yitimi nedeniyle
artıyor. Araç geçiş garantileri yüksek tutulmuş. Geçişler garantiyi
karşılamıyor. ‘Alınmayan hizmet karşılığı’ adı verilen uygulamayla,
köprü ve otoyollardan geçmeyen araçlar için fazladan ödeme yapılıyor.
Avrasya Tüneli, Osmangazi ve Yavuz
Sultan Selim Köprüsü’nden geçmeyen araçlar için ödenmek
üzere; 2018 bütçesine 6,2 milyar, 2019 bütçesine 4,5 milyar lira
ödenek kondu. Araç geçiş sayıları, 2018’deki gibi olursa bu ödeneğin
yetmeyeceği görülüyor. Geçişler az, dolar artışı fazla. Bu nedenle, her yıl 2
Ocak’ta, Türk lirası olarak belirlenecek geçiş bedelleri yüksek oluyor/olacak.
Gelir düzeyi düşen insanlar, köprü ve
yolları daha az kullanacak. Artmakta olan tepkiyi azaltmak için, geçiş
ücretlerindeki KDV yüzde 18’den yüzde 8’e düşürüldü. Yani, hazine gelirinden
köprülere dolaylı olarak yeni bir kaynak daha aktarılmış oldu.
Yap-İşlet-Devret
Yabancı ortaklı şirketlerin
yap-işlet-devret modeliyle yaptığı 211 projeye, bugüne dek 130 milyar dolar
Hazine garantisi verildi. Yalnızca 18 şehir hastanesine devletin
ödeyeceği kira bedeli 30 milyar dolar.
Yalnızca Avrasya Tüneli, Osmangazi ve Yavuz Sultan
Selim Köprüsü’ne; 2016, 2017 ve 2019’da (2018 belli değil) toplam 8 milyar 371 milyon
lira garanti ödemesi yapılmış olacak. Bu tutar, 1,5 yeni Osmangazi Köprüsü demek.1
Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme
Bakanlığı’nın Araç Geçiş Raporu, bu üç projede araba geçişlerinin,
şirketlere verilen geçiş garantilerinin büyük farklarla altında kaldığını
gösteriyor.
Avrasya Tüneli
Avrasya Tüneli geçiş ücreti, (tek geçiş)
binek arabalarda 4, minibüslerde 6 dolar.2 Tünel, kent içi geçiş
olduğu için, ücreti gidiş-dönüş olarak hesaplamak gerekiyor. Yani, halka dönük
gerçek kullanım ücreti, binek arabalarda 8, minibüslerde 12 dolar. Geçiş
ücretleri, her yıl ABD Tüketici Fiyat Endeksine (CPI) uygun olarak
arttırılacak.
Tünel için, yılda 25.6 milyon geçiş garantisi verilmiş.
Ancak, 2017’de 15 milyon, 2018’de 17,5 milyon araç geçmiş.3 Geçmeyen
18,7 milyon aracın geçiş bedelini, devlet şirkete ödedi.4
Geçiş yapan araçların tümü otomobil sayılarak 4 dolar
üzerinden hesap yapılırsa bile, KDV ve ABD Tüketici Endeks artışı ile birlikte
araç başına geçiş 5,08 dolar oluyor. Bu bedel geçmeyen araç sayısıyla
çarpılınca, 2017 ve 2018 yılı için devletin şirkete ödediği fazladan para 95
milyon dolar oluyor.5
Osmangazi Köprüsü
Osmangazi Köprüsü’nde günlük 40 bin yıllık 14,6 milyon araç
geçiş garantisi verilmiş. Köprü geçiş ücreti, araç başına 35 dolar. Buna KDV ve
Amerikan Tüketici Endeksi eklenince bedel, 2017 için 38.75 dolar oluyor.
Osmangazi Köprüsü’nün yatırım bedeli 1 milyar 140 milyon dolar.6
Köprü’den, 2017’de günde 14 bin, yılda 5 milyon 110 bin araç
geçmiş. Geçmeyen günlük 26 bin, yıllık 9,5 milyon aracın bedeli 368 milyon
dolar yapıyor. 2018’de ise 14,6 milyon araç geçiş garantisine karşın 9.09 milyon araç geçmiş.7
Geçmeyen 5,51 milyon aracın bedeli 218,9 milyon dolar
tutuyor. İki yılda ödenen fazla para 568,9 bin dolar yapıyor. Bu parayı da
Hazine yani halk ödüyor.8
Yavuz Sultan Selim Köprüsü
Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nde geçiş ücreti otomobillerde 3,
kamyonlarda ortalama 15 dolar.9 KDV ve ABD Tüketici Endeks artışı
eklenince geçiş ücreti otomobillerde 3,72, kamyonlarda ortalama 18,6 dolar
oluyor.
Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nde, günlük 135 bin araç geçiş
garantisi verilmişken, 2017’de 38 bin, 2018’de 37 bin araç geçiş yapmış.10
Geçmeyen günlük 97 bin, iki yıllık 72,5
milyon aracın bedelini yine Hazine yani yine halk ödüyor.11 Ödeme miktarı, 2017 ve 2018 için toplam 318 milyon 825 bin dolar.12
Uzmanlar, Mart 2017’de ihalesi yapılan
Çanakkale Köprüsü’nün geçiş sayılarının, gerçekçi olmadığını ve bu köprülerden
daha fazla açık vereceğini söylüyor.
Halkın Gözünde Köprüler
Halkın önemli bir bölümü,
yap-işlet-devret yöntemiyle yaptırılan yol ve köprüleri borçlanma olarak
görmüyor, kendilerini ilgilendiren bir sorun olduğunu düşünmüyor. Ekonomik
sorunların ağırlaştığı bir dönemde gerekli olup olmadığını da sorgulamıyor.
Onlara; devlet hazinesinden para çıkmadığı, yatırımları şirketlerin
gerçekleştirdiği, bedelin hizmeti alan kullanıcılar tarafından ve uzun yıllara
yayılarak ödeneceği söyleniyor.
İşin gerçeğini öğrenip değerlendirmeyen
insanlar, doğru gibi görünen bu tür söylemlere kolayca inanıyor. Yol ve
köprüleri, halkın refahı için yapılan yatırımlar olarak değerlendiriyor. Böyle
olunca da, bunları yaptıranlara şükran duyguları besliyor, onları destekliyor.
Oysa, konu; Türkiye’nin içinde bulunduğu koşullar, üslenilen yükümlülükler,
ödemelerin biçimi ve miktarıyla birlikte ele alındığında, söylenenlerin gerçeği
yansıtmadığı ortaya çıkıyor.
Gerçekler
Yap-işlet-devret yatırımlarında,
‘geçiş ücreti’, ‘kullanım payı’ gibi tanımlarla halktan alınan bedel,
gerçekte adı konmamış bir dolaylı vergidir. Devlet, ulusun tümünü temsil
eden bir örgüttür; geliri halkın ödediği vergilerle oluşur. Bu nedenle, ‘şirket
yapıyor halk kullandıkça ödüyor, devlet para ödemiyor’ türünden açıklamalar
gerçeği yansıtmıyor.
Ülkenin borcunu, ister devlet ödesin,
ister dolaylı vergi olarak doğrudan halk ödesin; biçim ne olursa olsun
sonuçta ödemeyi yapacak olan her zaman vergi ödeyen halktır. Bugün, halkın bir
bölümü, kullanmadığı yollar ve köprülerle övünç duyuyor ama bu gerçeği
bilmiyor. Nasıl bir yükün altına sokulduğunun farkında değil.
Geçişler Böyle Sürerse
Halkın alım gücündeki düşüş yani
yoksullaşma çok hızlı ve yaygın. Köprü ve otoyolları kullananların azalacağı
görülüyor. Bunu görmek için çok şey bilmeye gerek yok. Azalmayıp, bugünkü
düzeyde kalsa bile, ürkütücü bir gerçekle karşılaşılıyor.
Hazine’nin geçmeyen araçlar için,
şirketlere ödeyeceği fazladan para, yalnızca 2017 yılı için ve yalnızca 2
köprü, 1 tünel için 570, 6 milyon dolar. Osmangazi Köprüsü’nün yapım maliyeti
1,140 milyar dolar olduğu düşünülürse ve geçişler böyle olursa, devlet her iki
yılda bir şirketlere bir Orhangazi Köprüsü yaptırılacak kadar parayı
fazladan ödeyecektir.Devretme süresi 30 yıl olan bir yatırım için bu 15
Osmangazi Köprüsü demektir.
DİPNOTLAR
1 http://www.diken.com.tr/hane-halkindan-al-muteahhide-ver-2019da-4-5-milyar/
2 http://www.milliyet.com.tr/yazarlar/gungor-uras/1-2-milyar---lik-avrasya-tuneli-2364614/
5 Avrasya Tüneli’nde de hedef tutmadı:
Devlet işletmeci firmaya 123 milyon lira verecek
https://www.birgun.net/haber-detay/avrasya-tuneli-nde-de-hedef-tutmadi-devlet-isletmeci-firmaya-123-milyon-lira-verecek-202226.html
6 OSMANGAZİ KÖPRÜSÜ YATIRIM BEDELİ
https://emlakkulisi.com/guncel/osmangazi-koprusu-yatirim-bedeli
10 http://www.diken.com.tr/yeni-koprulerde-garanti-gecis-sayilari-tutmadi-hazine-1-76-milyar-lira-odeyecek/
11 CHP’li
Akar tünel ve köprülerden geçen araç sayısını açıkladı www.sozcu.com
12 https://odatv.com/3.-kopruden-buyuk-zarar-2104171200.html
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder