AVRASYA TÜNELİ VE CEZALAR

Yol, köprü ve tünelleri, "yap işlet devret" ihaleleriyle yaptıranlar; yanlış ya da kaçak geçiş yapanlara, geçiş ücretinin 10 katı ceza kesiyorlar. Bu uygulamayı, yasaya ve sözleşmelere koymuşlar; ayrımsız uyguluyorlar. Kesilen cezanın 15 günde ödenmesi gerekiyor. Ödenmezse bildirim gönderiliyor ve ödenmediği sürece ceza sürekli artıyor. 10 kat cezanın 4 katını işletmeci şirket, 6 katını devlet alıyor. Şirket ve devlet; pusuya yatmış avcı gibi, ceza kesecek yurtdaş bekliyor. ‘İhtarnameler’ geç gidiyor, ceza yediğini bilmeyen insanlar, arabalarının değerinden daha yüksek cezalarla karşılaşıyor; mahkemelere koşuyor.

Ceza

İstanbul’da bir şirket aracı, Mart ve Nisan aylarında haftanın 4 günü Avrasya Tüneli’nden gidip geliyor. Geçiş ücretini saptayan HGS ve OGS aygıtının bozuk olduğunu fark etmiyor. Bu nedenle ücretsiz geçiş yapmış oluyor. Ücretli geçişin her biri 24.90 TL olması nedeniyle, 41 geçiş için 1020 lira isteniyor. Ancak, 1020 liraya, 11070 lira ekleniyor ve 12 bin 90 lira ödenmesi gerektiği bildiriliyor. 11070 liranın ceza olduğu söyleniyor.¹

Yol, köprü ve tünelleri, “yap işlet devret” ihaleleriyle yaptıranlar; yanlış ya da kaçak geçiş yapanlara, geçiş ücretinin 10 katı ceza kesiyorlar. Bu uygulamayı, yasaya ve sözleşmelere koymuşlar; ayrımsız uyguluyorlar. Kesilen cezanın 15 günde ödenmesi gerekiyor.  Ödenmezse bildirim gönderiliyor ve ödenmediği sürece ceza sürekli artıyor.

10 kat cezanın 4 katını işletmeci şirket, 6 katını devlet alıyor. Şirket ve devlet; pusuya yatmış avcı gibi, ceza kesecek yurtdaş bekliyor. ‘İhtarnameler’ geç gidiyor, ceza yediğini bilmeyen insanlar, arabalarının değerinden daha yüksek cezalarla karşılaşıyor; mahkemelere koşuyor.

“Deli Dumrul” Köprüsü

‘Deli Dumrul Öyküsü’, Türk tarihinde çok sayıdaki kahramanlık mitolojisinden birisidir. Biçimini Korkut Ata söylencelerinden alır. Öyküye göre, Deli Dumrul isminde cesur ve bir o kadarda gözü kara bir eşkıya yol kesicilik yapıyor. Tuna Nehri üzerine kurduğu büyük bir köprüden geçenden 30 akçe geçmeyenden ise döverek 40 akçe alıyor.

Yol ve köprülerden bugün geçenler, ‘20 akçeyi’ ödüyor ve ‘dayak yemiyor’. 10 kat ceza yiyenler, 40 değil 200 akçe öderlerse ‘dayaktan’ kurtuluyor. Yol ve köprülerden hiç geçmeyenler yani halkın büyük çoğunluğu ise, sorgusuz sorusuz ‘40 akçeyi’ üstelik sürekli ödüyor. Çünkü, geçmeyen araçlar için tüneli yapan şirkete ödenen parayı, onun vergisiyle oluşan Hazine ödüyor.

Kamu Yönetimin İflası

Kamu yönetimi ve denetiminin, şirket çıkarlarını gözetir duruma gelmesi, bir insanlık sorunudur. Toplum yaşamını çürüten, çıkarı tek değer yapan, insanlar arasında gerilimi sürekli kılan ve gücü temel alan ilkel bir düzendir bu. Burada; yardımlaşma, dayanışma, paylaşma ortadan kalkmış; birlikte yaşamanın temel dayanakları büyük oranda zedelenmiştir. Gelişen zaman içinde, güçlü daha güçlü, güçsüz daha güçsüz olmaktadır.

Türkiye’de böyle bir dönemi yaşıyoruz. Köprülerde yollarda yaşananlar, talana dayalı bozuk düzenin çarpıcı örnekleridir. Olumsuzluklar küçükten başlayan dalgalar halinde yayılıyor ve her geçen gün daha çok insan olumsuzlukları yaşar hale geliyor. Buna karşın, geniş bir kitlenin hala köprü ve yollardan övgüyle söz edebilmesi, ciddi bir ulusal sorunla karşılaşıldığının göstergesi durumundadır.

Cezalarda ve ödemelerde somutlaşan olumsuzluklar, artarak sürecektir. Yollar, köprüler, tüneller; yüksek yapım bedelleri, ve ücret artışlarıyla; sıkıntı kaynağı olarak halkın günlük yaşamına yerleşmektedir. Devlet bütçesi, şirketlere büyük paralar öderken, bu büyük yükün ağırlığını bilmeden taşıyan halk, gerçeği yaşayarak görecek ve yapılanların ne olduğunu anlayacaktır. Arabasının değerinden daha yüksek cezalarla karşılaşıp mahkemelere koşanlar, gelecekte yayılacak genel hoşnutsuzluğun öncülleridir.

Avrasya Tüneli

Avrasya Tüneli, 5,4 kilometresi deniz tabanı altında, çapı 13,7 metre, iki katlı; 2 gidişi ve 2 gelişi olan gösterişli bir mühendislik yapıtıdır. İki Güney Kore şirketi bir Türk şirketiyle, Avrasya Tüneli İşletme İnşaat ve Yatırım A.Ş. (ATAŞ) adlı bir şirket oluşturmuşlar ve tüneli yapmışlar. Şimdi işletiyorlar. 26 yıl boyunca da işletecekler.

Geçiş ücreti 2017 için, (tek geçiş) binek arabalarda 4, minibüslerde 6 dolardır. Tünel, kent içi geçiş olduğu için, ücreti gidiş-dönüş olarak hesaplamak gerekiyor. Yani, gerçek kullanım ücreti, bugünkü kurla otomobillerde 34, minibüslerde 48 YTL.

Tünel geçiş ücretleri, her yıl ABD Tüketici Fiyat Endeksi’ne uygun olarak artacak. Devlet, yılda 25 milyon geçiş garantisi vermiş. Bu kadar araba geçmese bile, Hazine bu parayı ödeyecek.

Avrasya Tünel Projesi’nin ihale bedeli 1,245 milyar dolar. Şirketin özkaynak yatırımı 285 milyon, kredi tutarı 960 milyon dolar. Kredide Hazine garantisi var, şirket borcunu ödemezse devlet ödeyecek.

Yapımcı şirketin imtiyazlı kullanım süresi 26 yıl (25 yıl, 11 ay, 9 gün). Tünel’den geçiş ücreti; 26 yıl boyunca hiç artmasa, dolar hiç değer kazanmasa bile, halkın 1,245 milyar dolarlık yatırıma karşılık, ödeyeceği para 12,1 milyar YTL.’dir. Oysa, biliyoruz ki, geçiş ücretleri artacak, dolar değer kazanacak.

Sözleşme, şirket kazancını sağlama almış ve ücret artışını ABD tüketici endeksine bağlamış. Bu endeks, 2016 için yüzde 1,6 dır.

Erken Gelen Zarar

Avrasya Tüneli’nde, günlük 68 bin araç geçiş garantisi verilmiş. Ancak, 2017’nin ilk 5 ayında ortalama 34 bin geçiş olmuş. Geçmeyen günlük 34 bin aracın bedelini Hazine şirkete ödüyor.² Eksik geçiş böyle devam ederse, devlet şirkete ayda 26 milyon (8,5 milyon dolar), yılda 310 milyon lira (101 milyon dolar) ödeyecek.

Orhangazi ve Yavuz Sultan Selim Köprüleri’nde de, araç geçiş sayılarına ulaşılamadı. 2017’nin ilk 4,5 ayında Hazine; geçmeyen araçlar için, bu iki köprü ve Avrasya Tüneli için, şirketlere toplam 803 milyon TL ödüyor. Geçişler bu biçimde sürerse; yıl sonunda şirketlere 2 milyar 410 milyon TL ödenecektir.³

‘Çivisi Çıkan’ Kamu Düzeni

Ülke üretimsizliğin çok yönlü olumsuzluklarını yaşarken; üretim dışı alanlara, bütçede karşılığı olmayan büyük yatırımlar yapılıyor. Bu nedenle borçlanılıyor. Ödenmesi olanaksız borçlarla halk, altından kalkamayacağı yüklerin altına sokuluyor. Ülkenin geleceği ipotek altına alınıyor. Bunlar yapılırken, ulusal yararlar değil, şirket çıkarını gözeten kararlar alınıyor; uygulamalar yapılıyor.

Yaşanan

Köprü ve yollarda kural ihlaline ‘10 kat ceza’ uygulaması, dünyanın hiçbir ülkesinde yok. Köprü ve yol geçişlerinde, ‘pusuya yatıp’ geç bildirim göndermek de yok. ‘Arabanın değerinden çok ceza isteme’, hiç yok.

Geçmişte hükümetlerin sıkça uyguladığı, bayramlarda köprülerden ücretsiz geçme artık yapılamıyor. ‘Yap işlet devret’ yatırımcıları, buna izin vermiyor. Şirket egemenliği, bayram falan dinlemiyor. Hükümet onlara birşey söyleyemiyor.

Halkın sinirini bozan şirket uygulamalarında; toplumsal geleneklerin ve insani değerlerin yeri yok. Geçmişimize yakışmayan, geriliğin egemen olduğu bir çapul döneminde yaşıyoruz. Burada; birlikte yaşamanın incelikleri, halka hizmet, yardımlaşma ve dayanışma gibi kavramlar artık yok. Herşeyi güç belirliyor.

DİPNOTLAR

1       ”Mahkemeden Avrasya Tüneli Cezasına ‘Dur’ Kararı” www.milliyet.com.tr

2       “Osmangazi Köprüsü’nde Devletin Zararları Büyüyor”, www.birgun.net

3       “Osmangazi Köprüsü’nde Devletin Zararları Büyüyor”, www.birgun.net